Cur Deus Homo

Από Gospel Translations Greek

Τον 11ο αιώνα ένας από τους πιο λαμπρούς φιλοσόφους της εκκλησίας, ο Άνσελμος, αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπερι, έγραψε τρία σημαντικά έργα που έχουν επηρεάσει την εκκλησία από τότε Στον τομέα της χριστιανικής φιλοσοφίας, μας έδωσε το Μονολόγιό του και το Προσλόγιό του· στον τομέα της συστηματικής θεολογίας, έγραψε το μεγάλο χριστιανικό κλασικό έργο Cur Deus Homo, το οποίο μεταφράζεται σημαίνει "Γιατί ο Θεάνθρωπος;"

Σε αυτό το έργο, ο Άνσελμος παρουσίασε τα φιλοσοφικά και θεολογικά θεμέλια για μια σημαντική πτυχή της κατανόησης της εκκλησίας για την εξιλέωση του Χριστού, συγκεκριμένα την άποψη ικανοποίησης για την εξιλέωση. Σε αυτό, ο Άνσελμος υποστήριξε ότι ήταν απαραίτητο να λάβει χώρα η εξιλέωση για να ικανοποιηθεί η δικαιοσύνη του Θεού. Η άποψη αυτή έγινε το κεντρικό στοιχείο της κλασσικής χριστιανικής ορθοδοξίας στον Μεσαίωνα, όσον αφορά την κατανόηση εκ μέρους της εκκλησίας του έργου του Χριστού στην εξιλέωσή Του. Από τότε, ωστόσο, η άποψη ικανοποίησης για την εξιλέωση δεν ήταν χωρίς τους επικριτές της.

Στα χρόνια του Μεσαίωνα, τέθηκαν ερωτήματα σχετικά με την ορθότητα της σκέψης και στο ότι η εξιλέωση του Ιησού έγινε αναγκαία από έναν αφηρημένο νόμο του σύμπαντος που απαιτούσε την ικανοποίηση της δικαιοσύνης του Θεού. Πράγμα που οδήγησε στη λεγόμενη συζήτηση του Ex Lex. Στη συζήτηση του Ex Lex, τέθηκε το ερώτημα εάν η βούληση του Θεού λειτουργεί εκτός από οποιοδήποτε νόμο ή έξω από οποιοδήποτε νόμο (ex lex), ή αν το ίδιο το θέλημα του Θεού υπέκειτο σε κάποιο πρότυπο δικαιοσύνης ή κοσμικού νόμου που ο Θεός ήταν υποχρεωμένος να ακολουθήσει και ως εκ τούτου, το θέλημά Του ασκήθηκε κάτω από νόμο (sub lego). Το ερώτημα ήταν: Είναι ο Θεός μακριά από νόμο ή είναι κάτω από νόμο;

Η απάντηση της εκκλησίας σε αυτό το δίλημμα ήταν το να πει κανείς βασικά «μια ευλογιά και στα δύο σπίτια» και να δηλώσει ότι ο Θεός δεν είναι ούτε μακριά από νόμο ούτε κάτω από νόμο στις αντίστοιχες αυτές έννοιες. Αντίθετα, η εκκλησία απάντησε επιβεβαιώνοντας ότι ο Θεός είναι μακριά από νόμο και κάτω από τον νόμο, στο βαθμό που Εκείνος είναι απαλλαγμένος από τους οποιουσδήποτε περιορισμούς που του Του επιβάλλονται από κάποιον νόμο που υπάρχει έξω από Αυτόν τον ίδιο. Με αυτή την έννοια, Αυτός βρίσκεται μακριά από νόμο και όχι κάτω από νόμο. Ωστόσο ταυτόχρονα, ο Θεός δεν είναι αυθαίρετος ή ιδιότροπος και εργάζεται σύμφωνα με το νόμο της δικής Του φύσης. Η εκκλησία δήλωσε ότι ο Θεός είναι νόμος για τον Εαυτό του. Πράγμα που δεν αντικατοπτρίζει κάποιο πνεύμα ανομίας μέσα στο Θεό, αλλά το ότι ο κανόνας για τη συμπεριφορά του Θεού καθώς και το θέλημα του Θεού βασίζονται σε αυτό που οι ορθόδοξοι θεολόγοι του 17ου αιώνα ονόμασαν «ο φυσικός νόμος του Θεού».

Ο φυσικός νόμος του Θεού, ως θεολογική έκφραση, μπορεί εύκολα να παρεξηγηθεί ή να συγχέεται με την ευρύτερη έννοια που συναντάμε στην πολιτική θεωρία και στη θεολογία του λεγόμενου «νόμου της φύσης» (lex naturalis). Με αυτή την έννοια της φράσης, ο νόμος της φύσης αναφέρεται στα πράγματα εκείνα που αποκαλύπτει ο Θεός στον κόσμο της φύσης σχετικά με ορισμένες αρχές ηθικής. Διαφορετικά από την κοινή αυτή χρήση του όρου φυσικός νόμος, αυτό που οι θεότητες του Γουέστμινστερ του δέκατου έβδομου αιώνα είχαν ενόψει όταν μιλούσαν για τον φυσικό νόμο του Θεού ήταν το εξής: ότι ο Θεός λειτουργεί σύμφωνα με τον νόμο της δικής Του φύσης. Δηλαδή, ο Θεός δεν ενεργεί ποτέ με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να έρχεται σε αντίθεση με τη δική Του αγιότητα, τη δική Του νομιμότητα, τη δική Του δικαιοσύνη, τη δική Του παντοδυναμία και ούτω καθεξής. Ο Θεός δεν συμβιβάζει ποτέ την τελειότητα της δικής Του οντότητας ή του δικού Του χαρακτήρα με αυτό που κάνει.

Όταν η εκκλησία ομολογεί την αναγκαιότητα της ικανοποίησης της δικαιοσύνης του Θεού, η αναγκαιότητα αυτή δεν είναι κάτι που επιβάλλεται στον Θεό από έξω, αλλά είναι μια αναγκαιότητα που επιβάλλεται στον Θεό από τον χαρακτήρα και τη φύση Του. Είναι απαραίτητο ο Θεός να είναι Θεός, να μην υπονομεύει ποτέ τη δική Του αγιότητα, νομιμότητα ή δικαιοσύνη. Με αυτή την έννοια είναι απαραίτητη η εξιλέωση που ικανοποίησε τη δικαιοσύνη Του.

Σε καιρούς πιο πρόσφατους, οι σύγχρονοι στοχαστές έχουν αντιταχθεί στην άποψη ικανοποίησης της εξιλέωσης με το σκεπτικό ότι σκιάζει την ελεύθερη χάρη και την αγάπη του Θεού. Αν ο Θεός είναι ένας Θεός αγάπης, γιατί δεν μπορεί να συγχωρεί τους ανθρώπους απλά και μόνο από το καθαρό κίνητρο της αγάπης και της χάριτός Του, δίχως να ανησυχεί για την ικανοποίηση κάποιου είδους δικαιοσύνης, είτε πρόκειται για νόμο της δικής Του φύσης είτε πρόκειται για νόμο που επιβάλλεται εκτός; Ξανά, η άποψη αυτή της εξιλέωσης αποτυγχάνει στο να κατανοηθεί ότι ο Θεός ποτέ δεν θα διαπραγματευτεί τη δική Του νομιμότητα, ακόμη και από την επιθυμία Του να σώσει τους αμαρτωλούς.

Στην εξιλέωση, βλέπουμε ότι ο Θεός εκδηλώνει και την ευγενική αγάπη Του προς εμάς και ταυτόχρονα εκδηλώνει δέσμευση για τη δική Του νομιμότητα και δικαιοσύνη. Η δικαιοσύνη εξυπηρετείται από το έργο του Χριστού που ικανοποιεί τις απαιτήσεις της δικαιοσύνης του Θεού, διατηρώντας έτσι τη δέσμευση του Θεού για νομιμότητα και δικαιοσύνη Ο Θεός ικανοποίησε τις απαιτήσεις της δικαιοσύνης Του δίνοντάς μας έναν Αναπληρωτή που στέκεται στη θέση μας, προσφέροντας αυτή την ικανοποίηση για μας. Πράγμα που απεικονίζει υπέροχα τη χάρη του Θεού στο μέσον αυτής της ικανοποίησης. Η χάρη του Θεού απεικονίζεται από την ικανοποίηση της δικαιοσύνης Του, διότι γίνεται για μας από Αυτόν που Εκείνος έχει διορίσει. Είναι η φύση του Θεού ως ο Δικαστής όλου του κόσμου να κάνει αυτό που είναι σωστό. Και ο Δικαστής που κάνει ό,τι είναι σωστό δεν παραβιάζει ποτέ τους κανόνες της δικής Του δικαιοσύνης.

Η Βίβλος εξηγεί τον σταυρό τόσο ως προς την εξιλέωση όσο και ως προς την εξαφάνιση, τα δίδυμα επιτεύγματα του Χριστού για μας. Η εξιλέωση αναφέρεται ειδικά στο έργο του Χριστού για ικανοποίηση της δικαιοσύνης του Θεού. Πληρώνει για μας την ποινή που οφείλεται στις αμαρτίες μας. Είμαστε οφειλέτες που δεν μπορούμε να πληρώσουμε το ηθικό χρέος που έχουμε υποστεί λόγω του αδικήματος μας ενάντια στη δικαιοσύνη του Θεού και η οργή του Θεού είναι ικανοποιημένη και εξιλεωμένη από την τέλεια θυσία που κάνει ο Χριστός για λογαριασμό μας. Αυτή όμως είναι μόνο μια πτυχή του έργου. Η δεύτερη είναι η εξαφάνιση. Με την εξαφάνιση, οι αμαρτίες μας απομακρύνονται από εμάς, έχοντας παραμερίσει τις αμαρτίες μας ή έχοντας τις καταλογίσει στον Χριστό, ο οποίος υποφέρει έμμεσα στη θέση μας. Ο Θεός είναι ικανοποιημένος και η αμαρτία μας αφαιρείται για μας στην τέλεια εξιλέωση του Ιησού. Πράγμα που εκπληρώνει τη διπλή αίσθηση στην οποία η αμαρτία εκκαθαρίστηκε στην παλαιά ημέρα της εξιλέωσης, τόσο με τη θυσία ενός ζώου όσο και με τη συμβολική μεταφορά των αμαρτιών του λαού στο πίσω μέρος του αποδιοπομπαίου τράγου, ο οποίος στη συνέχεια στάλθηκε στο ερημιά, αφαιρώντας τις αμαρτίες από τους ανθρώπους.